Көңілді алаң еткен жайттардың қатарына соңғы уақыттардағы жасөспірімдердің өзіне-өзі қол салу фактісінің көбеюі келіп қосылды. Биылғы жылдың төрт айында төрт суицидтің тіркелуі жан түршіктіреді. Бәрі – жасы кәмелетке толмағандар. «Ауруды жасырғанмен өлім әшкере етеді» дегендей, нақты сандардан «қашқанымызбен» аталған қасіреттің азаймай отырғандығы ащы да болса шындық. «Неге?», «Кім кінәлі?» деген орынды сұрақтар туса да тұщымды жауап таба алмай әлекпіз.
Мүмкін бұл, көшпелі кезден қалыптасып келе жатқан қазақы тәрбиенің тұманданып, жаһандану құдығына жұтылудың шақ алдында тұрғандығынан болар. Тал бесіктен, жер бесікке дейін атадан балаға жалғасқан отбасы құндылықтарының озығы тозып, үздігі үзіліп бара жатқандығынан шығар… Қалай десек те, тәрбиенің қайнарына қанып ішкен аға буынның бүгінгі баласы алаланып барады. Ол даусыз ақиқат.
Осы өзекті тақырыпты арқау еткен келелі жиын аудандық кітапханада ұйымдастырылды. Шараның өтуіне мұрындық болған Алматы облысы МКҚБ ММ 2-полиция батальонының (Талғар қаласы) 2 взводының командирі, аға лейтенант – Арман Амиров. Бір негізден бұл шара 1993 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясымен бекітілген халықаралық отбасы күніне де орайластырылып өткізілді.
– Қоғамның назарын отбасы мәселесіне аудару қажеттігінен туындаған бұл атаулы күнді атаусыз қалдыруды жөн деп таппадық. Сондықтан да жас сарбаздарды шақырып, отбасы құндылықтары жайлы ойларын тиянақтап, әрі психолог мамандардан ақыл-кеңес алсын деген мақсатта ұйымдастырдық, – дейді Арман Бақытжанұлы.
Шындығында да, Европаның қаңсығын таңсық көрген бүгінгі ұрпақтың болашағы бей-жай қарауды көтермей отыр. Қолжетімді болып отырған интернет кеңістігі толған күл-қоқыс. Оң мен солын танып үлгермеген жасөспірім санасына соның бәрі соққы болып тиюде. Елең-алаңнан кетіп қас қарайғанда оралатын ата-ана күйбең тірліктің қамытымен баласының не істеп, не қойғанынан хабарсыз. Солғын ғана тексеріп, қадағалаған болады. Бәрі болмаса басым бөлігі сондай. «Мектеп, ата-ана, оқушы» үштағаны арасындағы жүйелі мақсатқа негізделген тәрбиелік бастамалардың да ақсап бара жатқандығы өтірік емес. Осы тектес ойын сабақтаған №1 мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Жібек Бекенова өзге ұлттардың бала тәрбиесіндегі тәжірибелік ерекшеліктерінен бұрын өзіміздің, яғни, қазақ халқының этнопедагогикалық құндылықтарына аса мән беру керектігін қадап айтты. «Баланы «5 жасқа дейін патшадай күт, 10 жасқа дейін құлдай жұмса, 15 жастан асқан соң досыңдай сырлас» деген ұстанымда баланың жас санап жетілу ерекшеліктерін ескеру қажеттігі нақты көрсетілген. Түсінігі таяз ата-аналар да бар. Оларға «балаларыңыздың оқуы нашар, көмектесіп, қолдаңыздар» – десең, еститінің «Оқымаған адамдар да нанын тауып жеп жүр ғой, қайтейін, сау болса болды». Бұл әңгіме нан табуда емес, балалардың оқуында, тәрбиесінде болып тұр емес пе? Ата-ана – отбасы ұйытқысы, балалардың бағбаны, сондықтан олар жақсы қасиеттерімен балалардың келешегіне үлкен әсерін тигізулері керек». Тәжірибелі ұстаздың айтқанын зерделі жас көшбасшы Замира Нұрланқызы да құптай жөнелді. Жастар ертелі-кеш телефонға, смортфонға телмірмей, сабақтан тыс уақыттарында қоғамдық жұмыстарға белсене араласса, өзіне де, өңірге де көп пайдасын тигізер еді деген тілегін жеткізді.
Өкінішке орай, бүгінде батырлар дастанынан жыр соғатын ақ жаулықты әжелеріміз, шежірені бүге-шүгесіне дейін тарқататын аталарымыз, бесікті жырымен тербететін аналарымыз, асқар таулық рухы бар әкелеріміз, шолпысының сылдырын шығаруға сескенетін сіңілілеріміз, аға тұрып, іні сөйлемейтін игі сыйластыққа негізделген тәрбие бастауымыз сияқты ұлттық құндылықтарымыз жоғалу алдында тұр. «Сол себепті әлем елдеріндегідей Қазақстанда да отбасылық коуч-консультанттар, мектепте де коуч-консультанттар болса артық етпейді», – дейді кездесуде сөз алған психолог Ақмарал Шубекова. «Ұстанымы өзгерген қоғамда психолог-тренерлер корпусы керек. Психологқа шошына қарайтын кезең емес қазір. Стресс, депрессия, агрессия өршіп тұр ғой. Көптеген тәжірибелік дағды мен іс-әрекеттерді зерттеген озық ой-түйіндері бар психологтар әр мекемеде болғаны жөн. Дәстүрлі педагогиканы заман ағымына солай сәйкестіре аламыз», – дейді білікті маман.
– «Тамағы тоқтық, жұмысы жоқтық, аздырар адам баласын». Уақытты дұрыс пайдаланбау да жаман әдеттерге ұрындырары сөзсіз. Бос уақыттарында кітап оқып, өздерінің таным көкжиегін дамытса, ойлы жас ойсыз іске бара қоймайды, – деп пікірін білдірген кітапхана әдіскері Ризвангүл Токарзаева жиналғандарға бірнеше көркем әдебиетті таныстыра кетті.
Шара барысында сөз алған басқарманың кәсіби даярлық жөніндегі аға инспекторы, полиция аға лейтенанты Азамат Бақытұлы, басқарманың 2-полиция батальоны командирінің орынбасары, полиция подполковнигі Ерлан Тұрсынұлы ер мен әйел арасындағы сыйластық жөніндегі тұщымды ойларымен бөлісті. Құқық қорғау саласының жұмысы ауыр болса да отбасы мәселесін кері шегеруге болмайтынын, оның ішінде бала тәрбиесінің ақсамауын, ертеңгі күні ата-анаға салмақ түсерін баса айтты. Осылайша Талғар, Іле, Қарасай аудандарының жеке құрамымен өткен «Отбасы құндылықтары» атты танымдық шара талай түйткілді мәселенің басын ашып, «Отбасы – шағын мемлекет» деген толымды түйінмен түйінделді.
Меруерт ДҮЙСЕНҒАЛИЕВА,
«Талғар».
