Бейбіт өмірдің жастары үшін ертегідей естілетін Желтоқсан көтерілісі халық жанына жазылмас жара салып кетті. Сол қаралы күнді басынан өткізген абзал жандар арамызда аз емес. Олардың сырт келбетінен еш уайымсыз көрінгенімен, көрген қорлықтары мен қиыншылықтары жан дүниесінде теңіздей тулап жатқаны анық. Осы орайда көрген-білгенін ортаға салып, жастармен ой бөлісу мақсатында Таубай Бақтығали, Ораз Шалданбаев, Улия Базарова, Алмагүл Шопатова сияқты талғарлық желтоқсаншылар Тәуелсіздік күні қарсаңында медицина колледжінің студенттерімен және №16 мектеп оқушыларымен кездесті.
Желтоқсаншылар 1986 жылғы оқиғаны үлкен толғаныспен еске алып, үзік сырларымен бөлісті. Ұлт мүддесі үшін бас көтеріп, әділет жолында аянып қалмаған жандар желтоқсанның ашылмаған ақиқаты әлі де көп екенін айтады. Желтоқсан оқиғасы кезінде көпшілікпен бірге ереуілге шыққаны үшін жазықсыз жала жабылып, жапа шеккен Алмагүл Шопатова: «Ауылдан жаңа келген 16 жастағы студент едім. Бір ауыз орысша білмегенім үшін көрмеген қорлығым қалмады. Сол кезде «өз елімізде жүріп неге ана тілімізде сөйлемейміз?» деген ой мені қатты мазалайтын. Қазақ жастарының қатарында болған менің бар қалауым – қазақ елін өзінің ұлдары билесе, ешкімнен тартынбай, ана тілімізде сөйлеу болды. Алаңға барынша көп жиналсақ, ешкім бізге соқтыға алмайды және сөзімізді де тыңдата аламыз деп ойладық. Жастықтың жалыны ма, әлде бойымыздағы өр рухымыз ба, еш алаңсыз, ешкімнен именбей алаңға бардық.
Ертеңінде, яғни 17 желтоқсанда оқиға шиеленісіп кетті. Жиналған қалың адамның қарасын сейілту үшін қақаған аязда арнайы техникамен суық су шашты. Үстімдегі қойдың жүнінен тоқылған сырт киімім малмандай су болды. Менің ғана емес, барлығының жағдайы осы еді. Ол кездегі күннің суықтығын айтып жеткізе алмаймын. Тоңғаным сонша, тістерім сақылдап, тұла бойым қалшылдап кетті. Киімдерім мұз болып қатып қалды. Бір кезде шашымнан сүйреп, жүк көлігіне басты да, Қаскелеңдегі түрмеге апарып тастады. «Сөз сүйектен өтеді» дегендей, сол жерде естіген сөзіміз жеген таяғымыздан да ауыр болды. Олар бізді жабайы санап, далада босып жүрген аңға теңеді. «Малдың соңында жүріп мал болған, надан» екенімізді айтудан жалықпады. Тастай суық абақтыда шіріген картоп пен қырыққабатты талғажау етіп, жан сақтадық. Бір апта дегенде темір тордан зорға шықтық. Ол аз болғандай, ауылдан келген әкем «тыныш жүрмедің» деп қамшының астына алды. Алайда оған еш өкінбеймін. Өз елімізде, өз жерімізде еңсемізді тіктеп, кеудемізді тік көтеріп алаңсыз жүре алмасақ, ел мен жерден не қайыр? Ана тілімізде сөйлей алмасақ, қашанға дейін ел болып тұра аламыз? Өз елімізде өгейдің күнін кешкенше, «Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ» дегендей, айтарын айтып, талап-тілектерімізді қойғанымыз дұрыс», – деп ішіндегісін ақтарып салды.
Өз кезегінде Улия Базарова басынан өткен жайды былай жеткізді: «Мен 18 желтоқсан күні шерушілер қатарына қосылдым. «Наразылық шарасына шыққан жастарды аяусыз соққыға жығып, қарсыласқандарды жүк көлігіне мал басқандай тиеп, сырт киімдерін сыпырып алып, айдалаға тастап кетіп жатыр» дегенді естідік. Ел екенімізді көрсетейік, көп болсақ бізбен санасар деген ойда болдық. Арамыздағы батыл қыз Сандуғаш Аманбаеваның «біз бастаңғыға барамыз, бізді тоқтата алмайсыңдар!» деген сөзі құлағымда әлі жаңғырып тұр. Автобуспен Байтұрсынов пен Сәтбаев көшесінің қиылысына келіп, алаңға қарай жаяу жүрдік. Ол жердегі адамның көптігінен ине шаншыр жер болмады. Бір кезде әскерлер бізге қарай тұра ұмтылды. Қарулылардан қашқан жастар бірін-бірі жапыра артқа қарай шегіне бастады. Сол кезде жерге жығылып, адамдардың аяғының астында тапталып қалдым. Қайырымды жанның көмегі болмаса орнымнан тұра алмас едім. Өзім таяқ жемедім, алайда басы жарылып, қан-жоса болып жатқандарды көзіммен көрдім», – деді терең күрсініп.
Болған оқиғаны куәгердің аузынан ет құлағымен естіген жастар өздері бақытты өмір сүріп жатқан бейбіт күннің қалай келгенін жете түсініп, өз ойларын тебірене жеткізді. Сондай-ақ берекелі де бейбіт өмір сыйлағаны үшін желтоқсан батырларына алғыс білдірді.
Алаңға шыққандар – студенттер мен жұмысшы жастар. «Елім», «жерім» дейтін нағыз патриот қыз-жігіттер биліктің құйтыртқы саясатына қарсы шығамыз деп мерт болды. Қайрат Рысқұлбеков, Ләззат Асанова, Ерболат Сыпатаев, Сәбира Мұхамеджановалардың есімі мәңгі жүрегімізде. Желтоқсаншылардың барлығы дерлік сол толқудың салдарынан оқудан шығарылып, партия қатарынан шеттетіліп, жазықсыз абақтыға қамалды. Кездесу барысында бүгінде елуді еңсерген аға-апалар сол бір зұлмат заманның артта қалғанына шүкіршілік етіп, тәуелсіздіктің баянды, жастардың болашағы нұрлы болуын, бейбіт заманда берекелі ғұмыр кешуін тіледі.
Зорагүл ӘБДІҚАДІР
