Адамға берілген құндылық – өмір болса, дұрыс өмір сүру, тәрбиелі ұрпақ өсіріп, елге адал қызмет ету маңызды болып қала бермек. Нашақорлық — әлеуметке ортақ проблема, қоғамның дерті. Есірткі-бұл адамның көңіл-күйін, сана-сезімін, мінез-құлқын бұзатын қауіпті, тыйым салынған химиялық зат. Ол адамның есін алып, құмарлық жиілігіне ұшыратады, есірткісіз өмір сүре алмайтын халге түсіреді. Есірткіні таратуға қарсы күрес шаралары жүз жылдан аса жүргізіліп келеді. 1987 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы 26 маусымды — Халықаралық нашақорлыққа қарсы күрес күні деп белгіледі. Грек тілінде ұйқы мағынасын білдіретін «nаrke» сөзі, ағылшын тілінде «narkotik» деген сөзге айналып, ұйықтау, жансыздандыру, сезімсіздендіру деген мағынаны береді. Нашақорлыққа көбінесе, жасөспірімдер шалдығады, алайда осы кезде ересектер арасында да есірткінің зиянын шегіп жүргендер баршылық. Есірткі адам өміріне кері әсер етіп, отбасынан, қоғамнан алыстатады. Есірткіге тәуекелділіктің соңы қылмысқа алып барады.
Талғар қаласында есірткі тасымалдаушы болуға шақыратын хабарландыру әр жерде ілініп тұрғанын байқаймыз. Тұрғындар бұндай қағаздардың жиілеп кеткенін айтып, наразылықтарын білдіруде. Тұрғындар жарнаманың ашықтан-ашық қабырғаларға ілініп, жастарды қызықтыру мақсатында жоғары жалақы жазылғанын айтып шағымданып жатыр. Жарнама беттеріндегі жазу Telegram желісіне сілтейді. Осы жерден жұмыс табуға, есірткі сатып алуға болатын көрінеді. Алматы облысының полиция департаменті есірткінің таралуы туралы ақпаратты қамтитын сайттарды, жазбаларды, блогтарды және жарнамаларды анықтау үшін интернет кеңістігіне мониторинг жүргізеді. Соған қарамастан есірткі жарнамасы жиі байқалады. Қала тұрғындары көрген жерден жұлып алып, қоқыс жәшігіне тастауға тырысқанымен, жасырын жарнама тыйылар емес. Бұндай жарнама жастар көп жүретін жерлерде ілінеді. Мектептің алдында да ілініп тұратын жарнамаларды жиі байқауға болады. Жалақысы да жоғары екен. Жастар осыған қызығып, жетегіне еріп кетпесіне кім кепіл.
Бүгінгі күні «синтетикалық есірткі» деп аталатын есірткі түрі көптеп таралуда. Неге «синтетикалық есірткі» десе қол жетімділігі мен арзандығы, интернет пен мессенджерлер арқылы сатып алу мүмкіндігі, ересектердің балаларының бос уақытын бақылаусыз ұстау. «Синтетикалық есірткі» деген психологиялық және физикалық тәуелділікті тудыратын жасанды жолмен алынған психоактивті заттар. ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің деректеріне сәйкес синтетикалық есірткіге тәуелді қазақстандықтардың саны 5 жылда 14 есеге өсті (2017 жылғы 40 пациенттен 2022 жылға 587-ге дейін).
Дәстүрлі түрлерден айырмашылығы, синтетикалық препараттар адам ағзасына зиянды әсер етеді. Негізгі себеп-химиялық құрамы. Жүрек-тамыр жүйесі зардап шегеді, иммунитет төмендейді, бұл жиі суық тиюге, саңырауқұлақ ауруларына әкеледі, бүкіл денеде абсцесс пайда болады. Инъекциялық формалар қауіпті жұқпалы аурулардың таралу қаупін тудырады: вирустық гепатит, мерез және АИТВ. Сонымен қатар, нашақорлық өмір сүру ұзақтығын едәуір төмендетеді, интеллектуалды деградацияны тудырады. Дене толық психологиялық сарқылуды басып озады, орталық жүйке жүйесі бұзылады (зейіннің бұзылуы, ойлаудың бұзылуы, ұйқысыздық, есте сақтау қабілетінің төмендеуі, ашуланшақтық).
- Есірткіден бас тарту өте қиын. Тіпті кішкене ғана бір доза тез үйреніп кету (тәуелділік) қаупіне әсер етуі мүмкін. Сондықтан қауіпсіз өмірді сақтап қалудың ең жақсы жолы – есірткіге ешқашан жоламау.
- Нашақорлық – созылмалы ауру түрі, ол өмір бойы жалғасады. Кей мезетте ауру ұйықтап жатқан сияқты болады да, кез келген уақытта қайтадан қозуы мүмкін. Сонымен қатар бұл аурудың зардаптарын емдеу мүмкін емес: адам ағзасындағы көптеген психологиялық және физиологиялық өзгерістер ешқашан қалпына келтірілмейді.
- Есірткі оқуды қиындатады, жұмыс істеу қабілеті мен еңбекке деген құштарлықтан айырады, сондықтан болашақта жақсы мансапқа қол жеткізу қиын болады. Ең алдымен адамның қысқа мерзімді («операциялық») есте сақтау қабілеті зардап шегеді. Ойлау және өз ойын дұрыс жеткізу қиынға соғады.
- Есірткі адамның жан-жағындағы жақындарымен қарым-қатынасын, достықты, сүйіспеншілікті, отбасын тез ұмыттырып, толық жалғыздыққа әкеледі. Одан әрі оны аурухана, түрме, өлім күтіп тұрады.
- Есірткі көптеген аурулардың себебі болып табылады. Кейбір есірткі түрлерін бір рет қолданудың өзі адамның генетикалық кодын өзгертеді. Адамның ми жасушалары, бауыры, өкпесі, жүрек-тамыр, жүйке жүйелері, ұрпақты болу функциялары бұзылып, гепатит, СПИД және өлімге әкелетін басқа да ауруларға шалдығады. Оның үстіне бұл есірткінің түріне де, оларды қолдану тәсіліне де байланысты емес. Соңы біреу – тек қана өлім. Басқасы тек уақытша ғана мәселе.
- Жеңіл есірткілер болмайды. «Жеңіл есірткілер» деп аталатындар және стимуляторлар басқа есірткіні қолданар алдындағы ерікті кедергіні жоюға ғана қызмет етеді. Ешкім бірден «екпеден» бастамайды. Статистикаға сүйенсек, «героинге» тәуелді нашақорлардың 90%-дан астамы, оңай тастап кетемін деп, алғашында марихуанадан бастаған екен. Жастар арасындағы есірткіге әуестік көбінде білместіктен басталады. Нәтижесінде есірткіге ағзаның тәуелділігі қалыптасады. Сондықтан әрбір ата-ана бала тәрбиесіне асқан жауапкершілікпен қарап, отбасындағы тәрбие құндылығын арттыру арқылы ұрпағына зиянды әрекеттер туралы кеңінен ақпарат беріп, саламатты өмір салтын ұстанудың маңызын түсіндіріп отырғаны дұрыс.
